Dziembowski.pl
Zbigniew Dziembowski
Tel: (+48) 322 380 680 | Fax: (+48) 322 380 680 | Email: zbigniew(@)dziembowski.pl
Zbigniew Dziembowski | Tel./Fax: (+48) 322 380 680 | Email: zbigniew(@)dziembowski.pl
HERALDYKA TATARSKA
Tatarzy
polsko-litewscy
osiedlali
się
w
Wielkim
Księstwie
Litewskim
od
końca
XIV
w.,
a
od
XVII
w.
osiedlali
się
także
w
Koronie,
głównie
na
Wołyniu,
Podolu
i
Suwalszczyźnie.
Najczęściej
byli
to
uchodźcy
polityczni
należący
do
starszyzny
tatarskiej
Złotej
Ordy
i
Krymu.
Takim
zbiegiem
szukającym
schronienia
u
księcia
Witolda
był
m.in.
chan
Złotej
Ordy
Tochtamysz,
który
uciekł
na
Litwę
przed
swoim
przeciwnikiem
w
1395
r.
W
1409
r.
na
Litwę
uciekli
z
wojskiem
synowie
Tochtamysza
prowadzeni
przez
Dżalal
ad-Dina,
który
walczył
u
boku
Witolda
pod
Grunwaldem.
W
wojnie
z
Krzyżakami
w
1414
r.
brał
udział
tatarski
oddział
Betsub-ułana,
młodszego
syna
Tochtamysza.
W
XV
w.
emigracja
tatarska
przeżywała
swoje
apogeum.
Tatarzy
osiedlani
byli
w
okolicach
Trok,
Wilna,
Kowna,
Lidy,
Krewy,
Nowogródka
i
Grodna.
Osadnictwo
zwiększali
tatarscy
jeńcy
wojenni,
którzy
przez
kolejnych
władców
osadzani
byli
we
wsiach
tatarskich
na
Litwie.
Na
przełomie XV i XVI wieku w wojsku polsko-litewskim pojawiły się pierwsze roty tatarskie.
Przywileje
otrzymywane
przez
Tatarów
hospodarskich
pochodzących
z
arystokracji
tatarskiej
zapewniły
im
zachowanie
autonomii
i
muzułmańskiej
religii.
Liczne
rody
(np.
Glińscy,
Szyryńscy,
Barancewicze)
otrzymywały
herby
i
nadania
ziemskie
w
zamian
za
służbę
wojskową.
Wraz
ze
starszyzną
przybywali
na
Litwę
tzw.
Tatarzy-kozacy,
którzy
parali
się
rolnictwem.
Obie
grupy
otrzymały
przywileje
od
Zygmunta
II
Augusta
w
latach
1561
i
1568,
Stefana
Batorego
w
1576
r.,
Zygmunta
III
Wazy
w
1609
r.
i
Władysława
IV
w
1634
r.
Kolejną
grupą
społeczną
byli
płacący
pogłówne
tzw.
Tatarzy
miejscy,
osiedleni
na
przedmieściach
miast,
których
nie
obejmowały
królewskie
i
sejmowe
przywileje.
W
XVII
i
XVIII
w.
szlachta tatarska w znacznym stopniu się spolonizowała, zaś Tatarzy w miastach ulegli wpływom białoruskim.
W
chanatach
tatarskich,
wśród
plemion
tureckich
tworzących
Złotą
Ordę
istniał
własny
tradycyjny
system
znaków
plemiennych
i
rodowych.
Na
pieczęciach,
piętnach
do
oznaczania
koni
i
bydła,
na
monetach
władców
stosowano
tamgi
-
własne
symbole
będące
stałymi
dziedzicznymi
znakami
rozpoznawczo-własnościowymi.
Przypominają
one
czasem
stare
polskie
przedheraldyczne
znaki
pieczętne
oraz
znaki
pierwszych
książąt
kijowskich
z
dynastii
Rurykowiczów
będące
połączeniem
kresek
i
kółek.
Podobnie,
jak
polskie
legendy
heraldyczne
mówią
o
nadaniu
najstarszych
herbów
przez
pierwszych
Piastów,
podania
ordyńskie
głoszą,
że
tamgi
zostały
nadane
plemionom
i
rodom
tatarskim
osobiście
przez
Czyngis-chana.
Z
jednej
strony
heraldyka
tatarska
WKL
nie
była
bezpośrednio
związana
z
polskim
systemem
heraldycznym
utrwalonym
po
unii
horodelskiej
także
na
Litwie,
Białorusi
i
Ukrainie,
ale
z
drugieg
strony
znaki
tatarskie
funkcjonowały
w
środowisku
szlacheckim
obok
bardzo
podobnych
i
nie
zawsze
zheraldyzowanych
znaków
pieczętnych
szlachty
litewsko-ruskiej,
tak
zwanych
"herbów
własnych".
Czasem
znak
heraldyczny
był
zmieniany
w
różnych
gałęziach
wielkiego
rodu,
będąc
zarówno
znakiem
rodowym,
jak
i
osobistym
właściciela
pieczęci,
a
czasem
rodzina
zachowywała
dawny
znak
rodowy
w
postaci
prawie
niezmiennej.
Część
arystokracji
litewsko-tatarskiej
przez
wiele
pokoleń
zachowała
znaki
rodowe
nawiązujące do tamg ordyńskich, króre pod wpływem polskiego systemu heraldycznego zamieniły się w herby rodowe.
Ziemianie
tatarscy,
jak
szlachta
litewska,
dość
wcześnie
przyjęli
pojęcie
herbu
rodowego
stanowiące
ważny
element
kultury
szlacheckiej,
do
której
należeli.
Pojęcie
to
funkcjonuje
już
w
XVI
w.
w
środowisku
arystokracji
tatarskiej.
Z
tradycyjnej
kultury
szlacheckiej
przedostało
się
do
świadomości
szlachty
tatarskiej
również
pojęcie
rodu
heraldychnego,
w
którym
nawet
dalsi
krewni
uważani
byli
za
"stryjców",
"braci
herbowych".
Jeszcze
jedną
wspólną
cechą
heraldyki
polskiej
i
ordyńskiej
jest
fakt,
że
nazwa
tamgi
u
narodów
tureckich
występuje
jako
ekwiwalent
fonetyczny
znaku
heraldycznego - podobnie jak "zawołanie" - "proclamatio" czyli nazwa herbu w heraldyce polskiej.
Herb RADWAN odm. książęca
Herb RADWAN odmienny - książęca odmiana
herbu RADWAN z półksiężycem zamiast
krzyża kawalerskiego używana przez kniaziów
tatarskich Kryczyńskich (Najman-Murza-
Kryczyński).
więcej
Herb ARAŻ
Herb ARAŻ - herb szlachecki, który w XV w.
otrzymała w Wielkim Księstwie Litewskim
tatarska rodzina Smolskich.
więcej
Herb ASSANOWICZ
Herb ASSANOWICZ ( Herb ŁUK odmienny ) -
herb własny tatarskiej rodziny Assanowicz.
więcej